Döşeme Nedir, Döşeme Tipleri ve Çeşitleri

Döşeme Nedir?

Döşemeler iki boyutlu düzlemsel eleman olarak kabul edilen, iki boyutu kalınlığına oranla oldukça büyük olan taşıyıcı yapı elemanlarıdır. Döşemelerin ana görevi yapıya gelen yatay yüklerin güvenli bir şekilde kolon veya kirişlere aktarılmasıdır. Döşemeler iki bölümden oluşmaktadır, birinci bölümü taşıyıcı olan diğeri ise kaplama bölümüdür. Döşemelere gelen haraketli yükler değişken olduğundan hesap yapılırken ölü (zati) yüke göre daha büyük bir katsayı ile çarpılır. Döşemeye gelen yüklerin düzgün geldiği kabul edilir. Döşemelerin boyutlandırılması ve koyulacak donatı oranının belirlenmesi geçilen açıklığın uzunluğuna göre değişir, küçük açıklıklar için çok komplike sistemler gerekmese de büyük açıklıklar için hesaplar daha da karmaşık hale gelecektir. Döşemelerin kendi düzlemlerinde içindeki etkilere karşı rijit olduğu varsayılır ve düzlem içindeki şekil değiştirmeleri ihmal edilir. Bundan dolayı depremden dolayı oluşacak yatay yüklerin düşey taşıyıcı elemanlara iletilmesi döşemelerin yatay rijitliğine bağlı olmaktadır. Betonarme hesaplarda boşluksuz (sürekli) döşemelerin şekil değiştirmediği rijit diyafram olarak davrandığını ve kendi düzlemi için rijit yer değiştirdiği kabul edilmektedir. Yeterli kalınlıktaki boşluksuz (sürekli) döşemenin kendi düzlemi içinde iki yönde yatay yer değiştirme ux, uy ve düşey eksen etrafındaki dönme θz olmak üzere 3 hareketi vardır. Yapının depreme maruz kalması sırasında döşemelerde de bir miktar şekil değiştirme olur ama nispeten diğer taşıyıcı elemanlara (perde, kolon) göre çok daha azdır. Tam burada tüm açıklıkları tek bir tür döşeme ile geçemeyeceğimiz için döşemeler farklı çeşitli döşeme türlerine ayrılır.

Döşeme Tipleri Nelerdir?

Döşeme tipleri kullanılan malzeme, konumlarına, işlevselliklerine ve uygulama yerlerine göre farklı tiplere ayrılırlar.

Kullanılan Malzemeye Göre Döşemeler:

• Betonarme Döşemeler
• Çelik Döşemeler
• Ahşap Döşemeler
• Taş Döşemeler
• Karma Döşemeler

Uygulama Yöntemlerine Göre Döşemeler:

• Betonarme Döşemeler
• Betonarme ve Dolgu Malzemeli Döşemeler (bakınız: asmolen döşeme)
• Yerinde Döküm Döşemeler
• Montaj Döşemeler
• Kendinden Kirişli Döşemeler

Konumlarına ve İşlevselliklerine Göre Döşemeler:

• Yükseltilmiş Döşemeler
• Alçak Döşemeler
• Zemine Oturan ve Oturmayan Döşemeler
• Isıtılmayan Döşemeler (Bodrum kat döşeme altları ısıtılmaz)

Döşeme Çeşitleri Nelerdir?

Döşemeleri yük aktarma şekline göre üç ana başlık altında ayırabiliriz. Bunlar, kirişli döşeme, kirişsiz döşeme, dişli döşeme ve son olarak iki doğrultuda çalışan dişli (kaset) döşemedir. Bu döşeme türleri de kendi alt başlıklarında ayrılırlar:

• Kirişli Döşemeler
  • Tek Doğrultuda Çalışan Döşemeler (Hurdi Döşemeler)
  • İki Doğrultuda Çalışan Döşemeler (Dal Döşemeler)
• Kirişsiz Döşemeler
  • Tablasız Başlıksız Kirişsiz Döşemeler
  • Tablalı Kirişsiz Döşemeler
  • Başlıklı Kirişsiz Döşemeler (Mantar Döşeme)
  • Başlıklı ve Tablalı Kirişsiz Döşemeler
• Dişli Döşemeler
  • Tek Doğrultuda Çalışan Dişli Döşemeler
    • Nervürlü (Dişli) Döşemeler
    • Asmolen Döşemeler
  • Çift Doğrultuda Çalışan Dişli Döşemeler (Kaset Döşemeler)

Kirişli Döşemeler

Kirişli döşemeler, döşemenin ilk olarak kirişe oturacak şekilde yerleştirildiği döşeme türleridir.

Tek Doğrultuda Çalışan Döşemeler

Tek doğrultuda çalışan döşemeler yükün büyük bir kısmını kısa olduğu eksende taşırlar. Statik hesap yapılırken taşıyıcı ekseni, döşemenin kısa olduğu eksen baz alınarak hesaplanır.

İki Doğrultuda Döşemeler

İki doğrultuda döşemeler, döşemenin uzun olduğu eksenin, döşemenin kısa olduğu eksene oranının ikiden küçük olduğu döşeme türüdür. Bu döşeme türünde döşeme her iki eksende de çalışır ve her iki ekseninde taşıyıcı olduğu kabul edilerek hesap yapılır.

Kirişsiz Döşemeler

Kirişsiz döşeme türünde döşeme direkt olarak kolona oturur fakat zımbalama etkisinin oluşmaması için kolonun başına başlık veya tabla eklenir, eklenemediği durumlarda stüd çivisi gibi malzemeler kullanılarak zımbalamanın önüne geçilmelidir.

Tablasız Kirişsiz Döşeme

Tablasız döşeme, döşemenin direkt olarak kolona oturduğu döşeme türüdür, döşeme kalınlığı gerekli kalınlıkta olmaz veya stüd çivisi gibi malzemeler kullanılmazsa zımbalama bu döşeme türünde kaçınılmaz olacaktır.

Tablalı Kirişsiz Döşeme

Tablalı kirişsiz döşeme, döşeme ilk olarak tablaya ardından kolona oturacak şekilde tasarlanan döşeme türüdür.

Başlıklı Kirişsiz Mantar Döşeme

Tablalı döşemeden tek farkı köşelerinin biraz daha yumuşak şekilde kolona oturtulmasıdır, mimari açıdan daha estetik görünür.

Başlıklı ve Tablalı Kirişsiz Döşemeler

Başlıklı ve tablalı kirişsiz döşemeler, başlık veya tablanın tek başına işe yaramadığı durumlarda kullanılan döşeme türüdür.

Dişli Döşemeler

Döşemenin altında sürekli olarak devam eden kirişler (dişler) bulunur, bu dişler yükü ana kirişlere aktarır. Diş açıklıkları 70 cm’den fazla olamaz döşeme kalınlığı ortalama olarak 5-7 cm arasındadır.

İki Eksende Dişli (Kaset) Döşemeler

Açıklık ortasında kolon istenmeyen çok büyük açıklıkların geçilmesinde kullanılır. Açıklık 15-20m olabilir. Dişli döşemeler gibi inşa edilir. Dişler yerine normal boyutlu (tali kirişler) kirişler kullanılır. Çevre kirişlere ana kirişler denir ve tali kirişler bu kirişlere oturur. Ana kirişlerde büyük burulma momentleri oluşur. Bu nedenle tali kirişlerden daha büyük inşa edilirler (80-100cm). Tali kirişler arası 50-150cm arasındadır. Sistem ağırdır, bu yüzden kolonlara değil, her iki yönde yerleştirilmiş rijit perdelere oturtulmalıdır.

Asmolen Döşeme

Asmolen döşeme, nervürlerin arasının dolgu malzemesi ile doldurulması ile oluşturulan döşeme türüdür.

Döşemelerin İşlevleri Nelerdir?

Döşemenin işlevleri şu şekilde olmalıdır; taşıyıcılık, su yalıtımı, yangın vb. durumlarda içerdekilere zarar vermeyecek ve insanlar tahliye olana kadar dayanacak şekilde tasarlanmalıdır.

Yönetmeliklere Göre Döşeme Tasarımı

Döşeme tasarımı TDBY-2018 4.bölümde düzensizliklerine ve tiplerine göre nasıl tasarlanacağı hakkında tasarım koşulları belirtilmiştir. Örneğin, TBDY Madde 4.5.6.3’e göre A2 ve A3 tipi düzensizliklerin olmadığı ve düzlem içi önemli şekil değiştirmelerin ortaya çıkmayacağı planda düzenli binalarda, döşemeler rijit diyafram kabulü ile modellenebileceği uygun görülmüştür.

Saygılarımla…

Emir Mert SALKIN